นอกจากนี้ยังทรงแก้ไขธรรมเนียมเก่า ทรงประกาศให้นางในที่รู้สึกคับอกคับใจ ให้กราบถวายบังคมลาออกไปมีสามีข้างนอกได้ (ยกเว้นแต่นางในนั้นเป็นเจ้าจอมมารดาที่มีพระราชโอรส-ธิดา) การที่ทรงกระทำเช่นนี้ ไม่เคยปรากฏในรัชกาลก่อน ๆ เพราะเป็นการผิดพระราชประเพณีโบราณ ซึ่งแสดงให้เห็นว่า พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ที่มีพระทัยกว้าง ทรงเห็นแก่สิทธิมนุษยชนของพสกนิกรมากยิ่งกว่าของพระองค์ ขอให้พิจารณาจากประชุมประกาศรัชกาลที่ 4 ภาค 2 40 (หอพระสมุด วชิรญาณ 2465 : 25-26) ความว่า “มีพระบรมราชโองการในพระบาทสมเด็จฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประกาศปฏิญาณไว้เปนความสัจความจริง แก่เจ้าจอมอยู่งานชั้นในชั้นกลางชั้นนอกทั้งปวง เว้นแต่เจ้าจอมมารดาในพระเจ้าลูกเธอแลหม่อมพนักงานทุกตำแหน่ง แลเจ้าจอมเถ้าแก่ แลท่านเถ้าแก่ แลนางรำบำเรอทั้งปวงทุกคน ด้วยบัดนี้ไม่ทรงหวงแหนท่านผู้ใดผู้หนึ่งไว้ในราชการด้วยการข่มเหงกักขังดอก ทรงพระมหากรุณาชุบเลี้ยงตามสมัค แลเห็นแก่ตระกูลแลความชอบของท่านทั้งปวง จึงทรงพระกรุณาชุบเลี้ยง พระราชทานเบี้ยหวัดผ้าปีแลเครื่องยศบรรดาศักดิ์โดยสมควร บัดนี้ท่านทั้งปวงก็ทำราชการมานานแล้ว ใคร ๆ ไม่สบายจะใคร่กราบถวายบังคมลาออกนอกราชการไปอยู่วังเจ้า บ้านขุนนาง บ้านบิดามารดา จะมีลูกมีผัวให้สบายประการใด ก็อย่าให้กลัวความผิดเลย ให้กราบทูลถวายบังคมลาโดยตรง แล้วถวายเครื่องยศคืนเสียแล้วก็จะโปรดให้ไปตามปรารถนาโดยสดวกไม่กักขังไว้ แลไม่ให้มีความผิดแก่ตัวผู้นั้นแลผู้ที่จะเปนผัวนั้น ทางใดทางหนึ่งก่อนกราบบังคมทูลพระกรุณาเปนอันขาดทีเดียว เปนดังนั้นจะเสียพระราชกำหนดสำหรับแผ่นดินไป เมื่อไปอยู่นอกพระราชวังแล้ว ถ้าเปนคนมีตระกูลอยู่ ไปอยู่กับบิดามารดาญาติพี่น้อง ฤาเปนนางห้ามเจ้านายที่ทรงพระกรุณาให้มีบันดาศักดิ์ใหญ่ๆ ฤาเปนภรรยาข้าราชการที่มีศักดินามาก ก็จะพระราชทานเบี้ยหวัดอยู่บ้างโดยสมควร...” ทรงยอมลดพระราชอำนาจที่เป็นสิทธิ์ขาดของพระมหากษัตริย์ ไม่ทรงถือว่าพระมหากษัตริย์เป็นเจ้าของที่ดินในพระราชอาณาจักรแต่ผู้เดียว ในสมัยก่อน หากพระมหากษัตริย์มีพระราชประสงค์ในที่ดินตรงใด จะทรงใช้พระราชอำนาจยึดครองที่ ตรงนั้นได้ตามพระราชประสงค์ ซึ่งพระองค์ก็มีพระราชดำริว่าไม่ยุติธรรม จึงโปรดเกล้าฯ ให้มีพระราชบัญญัติว่าด้วยราคาที่ดิน เมื่อปี พ.ศ. 2399 และในปี พ.ศ. 2403 ได้มีพระราชโองการประกาศในจดหมายเหตุ รัชกาลที่ 4 จ.ศ. 1227 เลขที่ 117 (กระทรวงศึกษาธิการ 2527 : 56) ความว่า หน้า 16 จากทั้งหมด 17 หน้า 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17