เมื่อพระองค์เสด็จขึ้นเสวยราชสมบัติ แม้จะยังโปรดเกล้าฯ ให้ผลิตเงินพดด้วงออกใช้ แต่ความต้องการเงินตราไทยมีมาก เนื่องจากในรัชสมัยนี้ กิจการค้าระหว่างประเทศได้ขยายตัวเจริญก้าวหน้ามากยิ่งขึ้น เรือสินค้าต่างประเทศนำสินค้าเข้ามาจำหน่าย และซื้อสินค้าจากประเทศไทยออกไป เป็นเงินคราวละมาก ๆ ในขณะเดียวกันไทยก็ต่อเรือบรรทุกสินค้าไปจำหน่าย และซื้อสินค้าจากต่างประเทศเข้ามามากขึ้นอย่างรวดเร็ว ทั้งนี้พ่อค้าต่างประเทศนำเงินเหรียญประเทศต่างๆ มาใช้ในการซื้อขาย ทำความยุ่งยากให้กับพ่อค้าไทย เพราะไม่คุ้นเคยและยังไม่ค่อยเชื่อถือค่าของเงินเหรียญเหล่านั้นซึ่งมีหลายชนิดด้วยกัน พ่อค้าชาวอังกฤษ ฝรั่งเศส หรืออเมริกัน ที่เข้ามาตั้งร้านค้าขายอยู่ในกรุงเทพฯ ต้องช่วยเป็นธุระนำเงินเหรียญต่างประเทศเข้าไป วานช่างในพระคลังมหาสมบัติหลอม และทำให้เป็นเงินพดด้วงออกมาใช้เป็นจำนวนเกือบสามแสนเหรียญ แต่ช่างทำเงินพดด้วงมีจำนวนน้อย
เตาผลิตมีเพียง 10 เตา สามารถผลิตได้วันละ 2,400 บาท เป็นอย่างมาก (ประยุทธ สิทธิพันธ์ 2516 : 297) จึงส่งผลให้การผลิตเงินพดด้วงทำได้น้อย และช้าไม่ทันกับความต้องการ นายเบลล์ (Mr. Charles Bell) ผู้ว่าการแทนกงสุลอังกฤษประจำประเทศไทยระหว่างนั้น ได้ทำหนังสือขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ประชาชนรับเงินเหรียญต่างประเทศบางชนิด โดยเฉพาะในการซื้อขายรายใหญ่ ๆ ตั้งแต่ 10 ชั่งขึ้นไป และกำหนดให้เงินเหรียญต่างประเทศชนิดหนัก 7 สลึง จำนวน 100 เหรียญ เท่ากับเงินพดด้วง 2 ชั่ง 1 ตำลึง 3 บาท 2 สลึง หรือ 167.50 บาท แต่จะขอรับอัตราแลกเปลี่ยนเพียง 166 บาทเท่านั้น ส่วนการซื้อขายรายย่อยจ่ายเป็นเงินพดด้วง (สดับ ธีระบุตร 2528 : 79-80) ตามที่ทรงประกาศไว้ในประกาศรัชกาลที่ 4 ภาค 3 : 42 เรื่องประกาศให้ใช้เงินเหรียญนอก (ครั้งที่ 1) ความว่า
...จึงมิศแบลผู้ว่าการแทนกงสุลอังกฤษ ทำหนังสือทูลเกล้าถวายว่า ลูกค้าพานิชทั้งปวงเอาเงินเข้าไปทำแล้ว ไม่ใคร่จะได้เงินตราออกมา ป่วยการในทางค้าขาย ขอให้ประกาศใช้เงินเหรียญเสียในบ้านในเมือง จะไม่ได้ลำบากยากแก่ลูกค้าทั้งปวง และเงินซึ่งจะใช้นั้นถ้ามากกว่าสิบชั่งขึ้นไปจะขอให้เงินเหรียญ ถ้าต่ำกว่าสิบชั่งลงมาผู้รับเปนราษฎรลูกค้าบ้านนอกไม่รู้จักเงินเหรียญ จะให้เปนเงินตราบาท และแต่ก่อนผู้ที่มีเงินเหรียญมาแลกเอาเงินบาทไปแลกข้างนอกคิดเหรียญละหกสลึงเจ็ดทศางค์ที่จีนเรียกว่า หุน เงินร้อยเหรียญได้เงินบาท สองชั่ง ตำลึง สามบาท สองสลึง เข้าไปทำในพระคลังเงินร้อยเหรียญได้เงินบาทแต่สองชั่ง ตำลึง สามบาท มิศแบลขอให้แลกใช้กันครั้งนี้ ... |