แผนที่กรุงศรีอยุธยา
(ภาพจากหนังสืออยุธยา)

แผนที่วังหลวง
(ภาพจากหนังสืออยุธยา)

เหตุที่พระเจ้าตากสินไม่ตั้งเมืองหลวงอยู่ที่กรุงเก่านั้น ก็ด้วยกรุงเก่าเป็นเมืองกว้างใหญ่ ทั้งพระราชวังก็มีประสาท สูงใหญ่ถึง 5 องค์ และวัดวาอารามก็ล้วนแต่ใหญ่โต เมื่อบ้านเมืองถูกพม่าข้าศึกและพวกทุจริตเอาไฟเผา เป็นอันตรายเสียหายจนเกือบหมดสิ้น เจ้าตากพึ่งรวบรวมกำลังตั้งพระองค์ขึ้นใหม่ๆ จะเอากำลังวังชาทุนรอน ที่ไหนไปซ่อมแซมบ้านเมืองที่ใหญ่โต ซึ่งทำลายแล้วให้กลับคืนคงดีขึ้นเป็นพระนครราชธานีได้เล่า ประการหนึ่งถ้ามีข้าศึกศัตรูเข้ามา รี้พลที่จะรักษาหน้าที่เชิงเทินก็มีไม่พอ ด้วยผู้คนแตกฉานซ่านเซ็น ไปคนละทิศละทาง รวมกันไม่ติด ผู้คนจึงรวมได้น้อย (พระราชพงศาวดารกรุงเก่า : 70)

เรื่องที่สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ทรงย้ายเมืองหลวงจากกรุงศรีอยุธยามาอยู่ที่กรุงธนบุรีนั้น สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพได้ทรงวิจารณ์ว่า “ เมื่อพิเคราะห์ดูตามเหตุการณ์ ที่ปรากฏในพระราชพงศาวดารต่อมาเห็นว่า เจ้าตากลงมาตั้งเมืองธนบุรีเป็นราชธานีนั้น เหมาะแก่ประโยชน์ ทุกอย่าง