ส่วนเจ้าเมืองระยองภายหลังลังเลแล้วเข้ามาร่วมกับขุนราม หมื่นซ่อง พระยาวชิรปราการ พักได้ 2 วัน คืนวันที่ 2 ขุนรามหมื่นซ่องผู้นำกองกำลังระยองจัดกำลังต่อสู้อยู่ที่ค่ายเมืองระยองเก่า ฝ่ายพระยาวชิรปราการทราบเรื่องขุนราม หมื่นซ่องจะเข้าตีเวลากลางคืน จึงได้เตรียมการไว้เป็นความลับ ตัวพระยาระยองก็ยึดเอาไว้ในค่าย ครั้นกำลังฝ่ายกรมการเมืองเคลื่อนย้ายจากค่ายเก่าเข้าล้อมค่ายพระยาวชิรปราการ โห่ร้องยิงปืนเข้าไป พระยาวชิรปราการ ดับไฟทั่วค่าย ขุนจ่าเมืองด้วงนำกำลังฝ่ายเมืองระยอง 30 คน มาทางวัดเนินซึ่งอยู่เหนือค่ายพระยาวชิรปราการ เพื่อจะเข้าแหกค่าย พอข้ามสะพานมาห่างค่ายประมาณ 10 เมตร ทหารของพระยาวชิรปราการก็ยิงปืนตับเข้าไปยังขุนจ่าเมืองกับพวกตกสะพาน พวกตามไปข้างหลังตกใจหนีไปสิ้น พระยาวชิรปราการได้โอกาสจึงให้ทหารโห่ร้องออกรุกไล่ข้าศึก กำลังพวกกรมการเมืองระยองจึงหนีเข้าค่ายเก่า ทหารไล่ตามไปถึงค่ายเก่า ฆ่าฟันพวกในค่ายถึงล้มตายแตกหนีและเผาค่ายเสีย เมืองระยองจึงอยู่ในอำนาจของพระยาวชิรปราการในคืนวันนั้น ขณะนั้นกรุงศรีอยุธยายังไม่ได้เสียแก่พม่า การที่พระยาวชิรปราการ ( สิน ) เข้าตีเมืองระยองได้เช่นนี้เหมือนผู้ละเมิดกฎหมายบ้านเมือง พระยาวชิรปราการจึงระวังมิได้ตั้งตัวเป็นกบฏให้เรียกคำสั่งว่าพระประศาสน์อย่างเจ้าเมืองเอก พวกบริวารจึงเรียกว่า “ เจ้าตาก ” แต่นั้นมา ( วีณา โรจนราธา , 2540 : 88)

ในช่วงเวลาที่เจ้าตาก มีอำนาจในเมืองระยอง กรุงศรีอยุธยายังไม่แตก การติดต่อร่วมมือกับเมืองต่างๆ เช่น เมืองจันทบุรี ชลบุรี และเมืองบันทายมาศต่างรับปากว่าจะร่วมมือกันต่อสู้พม่า ครั้นเสียกรุงแล้วเจ้าเมืองต่างๆ ก็ลังเลมีความคิดที่จะตั้งตัวเป็นอิสระเช่นเดียวกัน เจ้าตากจึงเตรียมการปราบปราม เพื่อจะได้เอามาร่วมเป็นกำลังหน่วยเดียวกันมีเอกภาพในการบังคับบัญชาดำเนินการต่อสู้ขับไล่พม่าออกจากแผ่นดิน พระองค์จึงดำเนินการขั้นแรกเข้าปราบปรามขุนราม หมื่นซ่องที่เมืองแกลง เมื่อได้ชัยชนะแล้วเคลื่อนพลไปเมือง ชลบุรี เกลี้ยกล่อมให้ นายทองอยู่ นกเล็ก เป็นพวกได้ และตั้งให้เป็นพระยาอนุราฐบุรี หรือพระยาอนุราชบุรีศรีมหาสมุทร ( ชูสิริ จามรมาน , 2527 : 90) เจ้าเมืองชลบุรี ( ภายหลังสมเด็จพระเจ้าตากสิน โปรดฯ ให้ประหารชีวิตเพราะประพฤติชั่ว )

หมายเหตุ : พระยาอนุราชบุรีศรีมหาสมุทร เจ้าเมืองชลบุรี เดิมชื่อ นายทองอยู่ นกเล็ก เมื่อพระเจ้าตากสินเสด็จไปถึงเมืองระยอง ได้ทรงทราบว่า นายทองอยู่ นกเล็ก กับกรมการเมืองระยองสมคบกันรวบรวมผู้คนจะยกมาประทุษร้ายพระองค์ จึงวางแผนซ้อนซุ่มโจมตีกองทหารของทั้งสองแตกกระจายไป ส่วนนายทองอยู่ นกเล็ก หนีไปอยู่เมืองชลบุรี ภายหลังได้ยอมเข้ามอบตัวมาสวามิภักดิ์ จึงโปรดตั้งให้เป็น พระยาอนุราชบุรีศรีมหาสมุทร ครองเมืองชลบุรี