เจดีย์ภูเขาทอง เป็นมหาเจดีย์สำคัญ ตั้งอยู่นอกกรุงศรีอยุธยา ด้านตะวันตกเฉียงเหนือไปประมาณ 2 กิโลเมตร มีความสูง 90 เมตร (2 เส้น 5 วา 1 คืบ) วัดนี้ตั้งอยู่บนโคก พื้นที่โดยรอบมีน้ำท่วมถึง มีความสำคัญคือเป็นยุทธภูมิครั้งสำคัญ ระหว่างอยุธยากับกองทัพพม่าในคราวเสียกรุงทั้ง 2 ครั้ง หลังการเสียกรุงครั้งที่ 2 วัดนี้เป็นวัดร้างเรื่อยมา แต่พระมหาเจดีย์ ก็ยังเป็นสถานที่สำคัญทางพุทธศาสนา มีคนเดินทางมากราบไหว้ ดังเช่นปรากฏในนิราศภูเขาทอง ของสุนทรภู่ สภาพเจดีย์ปัจจุบันได้รับการซ่อมแซมขึ้นใหม่สมัย จอมพล ป. พิบูลสงคราม เมื่อปี พ.ศ.2499 (ภาพจากหนังสืออยุธยาและบุเรงนองกะยอดินนรธา) หลักฐานทางพม่ายังระบุว่ากองทัพของมังมหานรธาที่ยกเข้าถึงชานพระนครก่อนกองทัพเนเมียวสีหบดีนั้น ก็ไม่ได้ผลีผลามเข้าล้อมกรุงโดยอิสระ แต่ยั้งทัพรอทัพของเนเมียวสีหบดีอยู่ ณ หมู่บ้านกานนี (Kanni) เหนือสีกุก (Thigok) จนเมื่อล่วงรู้ว่าทัพของเนเมียวสีหบดีเคลื่อนเข้าสู่ชานพระนครแล้ว จึงเดินทัพออกจากบ้านกานนีมาตั้งประชิดที่ด้านหลังของพระมหาเจดีย์ภูเขาทอง ( พงศาวดารพม่าเรียกเจดีย์นี้ว่า เจดีย์ที่พระเจ้าหงสาวดีช้างเผือกโปรดให้สร้างขึ้น )