การศึกครั้งที่ 11 รบพม่าที่บางแก้วราชบุรี พ.ศ.2317 เหตุการณ์เป็นไปตามที่ทรงคาดคิดไว้ งุยอคงหวุ่นยกกำลังพม่าเข้ามายึดบางแก้วเหนือเมืองราชบุรีไว้แห่งหนึ่ง กับยึดเขาชงุ้มและปากแพรกแขวงเมืองกาญจนบุรีไว้อีกสองแห่ง ครั้งแรกสมเด็จพระเจ้าตากสินไม่ทรงทราบแน่ชัดว่า ฝ่ายพม่าที่ยกเข้ามาประหนึ่งหยั่งดูกำลังฝ่ายไทยเช่นนี้ ยกมามีกำลังเท่าใด จึงทรงเรียกกำลังไม่มาก ด้วยประสงค์จะจับทหารพม่าให้ได้ทั้งเป็นๆ ได้รับสั่งให้เจ้าพระยาจักรีรีบนำทัพเมืองเหนือ ไปล้อมทัพพม่าที่บางแก้วไว้ ส่วนเจ้าพระยาสุรสีห์ ทรงรับสั่งให้ไปล้อมพม่าที่เขาชงุ้ม ในที่สุดกองทัพพม่าที่บางแก้วต้องอดอาหารอย่างหนักและยอมแพ้ในที่สุด ส่วนที่เขาชงุ้มและปากแพรกได้ถูกทหารของเจ้าพระยาสุรสีห์ตีแตกไป การศึกครั้งที่ 12 รบกับอะแซวุ่นกี้ที่เมืองพิษณุโลก พ.ศ.2317 อะแซวุ่นกี้คิดจะยกกองทัพมาตีเมืองไทยจากทางเหนือลงมา ในปี พ.ศ.2318 จึงสั่งให้โปสุพลา ยกมาตีเชียงใหม่แล้วยกกำลังมาบรรจบกับตนที่เมืองพิษณุโลก แต่พอโปสุพลายกไปตีเชียงใหม่ สมเด็จพระเจ้าตากสินโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าพระยาสุรสีห์ยกกำลังจากพิษณุโลกขึ้นไปขับไล่ และเจ้าพระยาจักรียกกำลังขึ้นไปช่วยอีกทัพหนึ่ง แต่ไม่ทันปะทะกันโปสุพลาชิงถอนทัพกลับพม่าเสียก่อน ฝ่ายอะแซวุ่นกี้ ยกพลประมาณ 20,000 มาตั้งที่เมืองสุโขทัยจะเข้าตีเมืองพิษณุโลก แต่รอให้กองทัพเจ้าพระยาสุรสีห์เข้าเมืองเสียก่อน เพื่อทัพพม่าจะได้ล้อมทัพไทยทั้งสองกองทัพไว้ที่เดียวกัน พอกองทัพไทยทั้งสองกองเข้าตั้งมั่นอยู่ในเมืองพิษณุโลก สมเด็จพระเจ้าตากสินทรงยกทัพจากกรุงธนบุรีไปช่วย ทั้งสองฝ่ายรุกรบกันประมาณ 4 เดือน อาหารภายในเมืองพิษณุโลกหมดลง เจ้าพระยาทั้งสองจึงต้องพาทหารตีฝ่าทัพพม่าไปทางตะวันออก ไปอยู่ที่เมืองเพชรบูรณ์ ฝ่ายพม่าเมื่อเข้าเมืองพิษณุโลกได้ ได้เผาสถานที่ต่างๆ เก็บริบทรัพย์สินจนหมดสิ้นแล้ว ก็ถอนกำลังกองทัพกลับพม่า ผ่านตากและแม่สอด เพราะได้ข่าวว่าพระเจ้าแผ่นดินของพม่า (พระเจ้ามังระ) เสด็จสวรรคต เจ้าพระยาทั้งสอง เมื่อทราบว่าพม่าถอนทัพจากเมืองพิษณุโลก จึงเกณฑ์กำลังพลและเสบียงอาหารจากนครราชสีมา แล้วติดตามตีกองทัพพม่าที่กำลังถอยร่น จนทัพพม่าเสียหายล้มตายเป็นจำนวนมาก การศึกครั้งที่ 13 ป้องกันเชียงใหม่ พ.ศ.2319 พระเจ้าจิงกูจา กษัตริย์องค์ใหม่ของพม่าใคร่จะทรงได้หัวเมืองเหนือจากไทย จึงให้กำมะลอวุ่น คุมกำลัง 6,000 คน เข้ามาสมทบกับโปมะยุง่วนที่เชียงแสน ยกมาตีเชียงใหม่ พระยาวิเชียรปราการ (พระยาจ่าบ้านเดิม) สู้ไม่ได้ จึงหนีลงมายังกรุงธนบุรี สมเด็จพระเจ้าตากสินทรงให้เจ้าพระยาสุรสีห์ ยกกองทัพไปร่วมกับกองทัพพระยากาวิละเจ้าเมืองลำปางขับไล่พม่าที่ยึดเมืองเชียงใหม่อยู่แตกหนีไป จากนั้น เมืองเชียงใหม่ก็ร้างไปถึง 15 ปี จึงได้ตั้งเมืองขึ้นใหม่ในรัชกาลที่ 1