1. ด้านการสงคราม ได้ทำสงครามหลายครั้งดังนี้ 1.1 เมื่อครั้งดำรงพระยศเป็นพระบริรักษ์ภูเบศร ขณะที่เป็นผู้ช่วยราชการเมืองนครฯนั้น ท่านได้คุมกองทัพไปต่อเรือรบ เรือไล่ และยกทัพไปตีพม่า ณ เมืองถลาง จนเสร็จราชการ จับพม่าและปืนส่งไปยังกรุงเทพฯ เป็นอันมาก ทำให้เป็นที่ไว้วางพระราชหฤทัยของสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเป็นอย่างยิ่ง 1.2 เมื่อดำรงตำแหน่งเป็นเจ้าเมืองนครศรีธรรมราชแล้ว ได้ทำสงครามถึง 4 ครั้งกับเมืองไทรบุรีคือ ครั้งที่ 1 ยกไปโจมตีไทรบุรีในปี พ.ศ.2364 เมืองไทรบุรีเป็นประเทศราชของไทยมาตั้งแต่ปี พ.ศ.2328 คือในสมัยของสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ในสมัยของพระยาไทรบุรีชื่อ “ โมกุรัมซะ ” ครั้นพระยาไทรบุรีองค์นี้ถึงแก่กรรม จึงมีพระบรมราชโองการแต่งตั้งให้ “ตนกูปะแงรัน” เป็นเจ้าเมืองไทรบุรีคนใหม่ที่ “ พระยารัตนสงครามรามภักดี ศรีซุลต่านมหะหมัด รัตนราชบดินทร์สุรินทรวังษา พระยาไทรบุรี ” สาเหตุที่ต้องไปทำสงครามในครั้งนี้ เนื่องจากพระยาไทรบุรีคนนี้สวามิภักดิ์ต่อไทยได้ไม่นาน ก็หันไปสวามิภักดิ์ต่อพม่าจนทำให้เจ้าพระยานครน้อยทราบเรื่องนี้เข้า ก็เริ่มสงสัยในพฤติกรรมของพระยาไทรบุรีปะแงรัน จึงว่าจ้างชาวจีนชื่อ “ถาไหล” ให้ไปสืบความพระยาไทรบุรีปะแงรันที่อยู่ที่เกาะปีนังและประกอบกับตนกูหม่อมน้องชายของปะแงรัน ไม่พอใจการปกครองของพี่ชายจึงได้เข้ามาแจ้งถึงการกระทำของพี่ชายต่อพระยานครน้อย นอกจากนี้ยังมีพ่อค้าจีนชาวเมืองหลวงชื่อ “ลิมหอย” ซึ่งกลับมาจากการค้าที่เกาะปีนัง ได้ตรวจเรือพม่าลำหนึ่ง พบหนังสือลับของพระเจ้าปดุงกษัตริย์พม่าซึ่งแปลได้ความว่า “ให้พระยาไทรบุรีปะแงรันเอาใจออกห่างจากไทย และชักชวนให้เมืองไทรบุรียกทัพมาตีไทยทางตอนใต้ร่วมกับพม่า” เมื่อเจ้าพระยานครศรีธรรมราชทราบเป็นที่แน่ชัดดังนี้ จึงได้กราบบังคมทูลไปยังสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทางกรุงเทพฯ จึงโปรดเกล้าให้เจ้าพระยานครน้อยยกทัพไปตีไทรบุรีความว่า “ เจ้าพระยาไทรบุรีเอาใจเผื่อแผ่ข้าศึกเป็นแน่แท้แล้ว ละไว้เมืองไทรบุรีเป็นไส้ศึกอีกทางใต้ ให้เจ้าพระยานครน้อยยกทัพหัวเมืองปักษ์ใต้ลงไปตีเมืองไทรบุรีไว้ในอำนาจเสียให้สิทธิ์ขาด ในการไปตีไทรบุรีในครั้งนี้เจ้าพระยานครน้อยมิได้ไปโจมตีโดยทันทีอย่างผู้มีอำนาจแต่ ใช้กุศโลบายทางการเมืองโดยการมีใบบอกไปยังเจ้าเมืองไทรบุรีปะแงรัน ให้จัดเตรียมซื้อข้าวขึ้นฉางไว้เป็นเสบียงแก่ทางกองทัพในทันทีโดยจะรบกับพม่า ซึ่งจะยกทัพมาตีเมืองไทยทางใต้ ซึ่งแน่นอนพระยาไทรบุรีต้องปฏิเสธในทันทีตรงกับความคาดหมาย ของเจ้าพระยานครน้อย เจ้าพระยานครจึงอ้างเอาเป็นเหตุที่ไม่ทำตามคำสั่ง จึงได้ยกทัพมาตีในทันที