สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช

3 สกุลวงศ์ที่เป็นบุคคลธรรมดา มี 2 ท่าน คือ 1. วงศ์เจ้าพระยานคร (น้อย) สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีพระราชทานเจ้าจอมปราง (หรือคุณหนูเล็ก) ธิดาเจ้าพระยานครไปเป็นภริยาเจ้าพัฒน์อุปราชเมืองนครศรีธรรมราชทั้งที่มีครรภ์ไปแล้ว และเจ้าพัฒน์ก็จำต้องรับไว้เป็นศรีเมืองนครศรีธรรมราช ต่อมาได้คลอดบุตรชายที่นครศรีธรรมราชมีชื่อว่า “น้อย” ในปีมะเมีย พ.ศ.2317 (สังข์ พัฒโนทัย, ม.ป.ป. : 262) แต่เอกสารบางฉบับระบุว่า เจ้าพระยานครน้อย เกิดเมื่อวันจันทร์ ขึ้น 13 ค่ำ เดือน 10 ปีจอ อัฐศก จ.ศ.1138 ตรงกับวันที่ 27 สิงหาคม พ.ศ.2319 ณ เมืองนครศรีธรรมราช ในขณะที่เจ้าจอมปรางประสูตินั้น สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี โปรดให้อัญเชิญเครื่องยศอย่างพระเจ้าลูกยาเธอไปพระราชทานที่เมืองนครศรีธรรมราช (http://www.navy.mi.th/navy88/files/Nakorn.doc , 31/03/2547)
กุฏิทรงไทย วัดวังตะวันออก จังหวัดนครศรีธรรมราช (ภาพจากวารสารไทย)	หมายเหตุ เมทินี ศรีรุ่งเรือง (2547 : หน้ารองปกหลัง) ได้เขียนถึงนิวาสสถานของเจ้าจอมปรางไว้ในวารสารไทย เรื่อง “กุฏิทรงไทย วัดวังตะวันออก จังหวัดนครศรีธรรมราช” ว่า “...วัดวังตะวันออก ตั้งอยู่ริม ถนนราชดำเนิน เดิมชื่อว่าเป็น อุทยานของวังตะวันออก อันเป็นนิวาสสถานของเจ้าจอมปราง ต่อมา เจ้าพระยานคร (น้อย) ยกวังตะวันออกและอุทยานให้เป็นวัดเ ช่นเดียวกัน บริเวณอุทยานจึงเป็นวัดวังตะวันตก เมื่อ พ.ศ.2431 พระครูกาชาด (ย่อง พร้อมด้วยสานุศิษย์ได้สร้างกุฏิขึ้นหมู่หนึ่ง เป็นเรือนเครื่องสับ 3 หลัง มีหลังคาจั่วแต่ละหลังคลุมเชื่อมต่อกัน ตัวเรือนฝาปะกนตามประตู หน้าต่าง และช่องลมประดับลวดลาย ที่เป็นเอกลักษณ์ของเมืองนคร และปี พ.ศ.2353 สมาคมสถาปนิกสยามคัดเลือกกุฏิวัดวังตะวันออก เป็นอาคารอนุรักษ์ดีเด่น ประเภทปูชนียสถานและวัดวาอาราม
ต่อมาท่านน้อย บุตรเจ้าจอมปรางได้เป็นเจ้าพระยานครฯ (น้อย) ๆ นี้ บางทีก็เรียกกันว่า “น้อยคืนเมือง” (กล่าวกันว่า พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้สมญาเจ้าพระยานครท่านนี้, ศันสนีย์ วีระศิลป์ชัย, 2539 : 81) เพราะเมื่อหนุ่มเข้าไปรับราชการอยู่ในกรุงเทพฯ หลายปี แล้วกลับไปครองเมืองนครศรีธรรมราชต่อจากเจ้าพัฒน์ (บิดาบุญธรรม) และพระเจ้านครศรีธรรมราช (ปลัดหนู) บิดาเจ้าพัฒน์ผู้เคยครองเมืองนครมาก่อน เจ้าพระยานครน้อยนับว่าเป็นเจ้าเมืองนครฯ ที่มีอำนาจมากที่สุด ท่านมีอำนาจในการปกครองหัวเมืองฝ่ายใต้ทั้งหมด ตลอดถึงไทรบุรี ตรังกานู เประ และยังเป็นผู้สำเร็จราชการทัพศึกฝ่ายใต้ ฝ่ายตะวันตกอีกด้วย ภารกิจที่ท่านปฏิบัติในสมัยของท่านมีดังนี้