การจัดหัวเมืองในสมัยกรุงธนุบรี
หัวเมืองชั้นเอก ได้แก่ พิษณุโลก
หัวเมืองชั้นโท ได้แก่ สวรรคโลก เพชรบูรณ์ ระยอง
หัวเมืองชั้นตรี ได้แก่ นครสวรรค์ พิจิตร
หัวเมืองชั้นจัตวา ได้แก่ พระประแดง นนทบุรี สามโคก ฯลฯ (53 พระมหากษัตริย์ไทย ธ ทรงครองใจไทยทั้งชาติ, 2543 : 240)

รูปเขียนพุ่มดอกไม้เงิน-ทองที่ผนังด้านทิศตะวันออก
และทิศตะวันตกของพระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน
(ภาพจากหนังสือสถาปัตยกรรมพระบรมมหาราชวัง)

สำหรับเมืองเล็กๆ ที่อยู่ห่างไกล ทางกรุงธนบุรีจะไม่ปกครองโดยตรง แต่จะให้เมืองใหญ่ช่วยควบคุมดูแลแทนดังนี้
เมืองนครราชสีมา ดูแลหัวเมืองทางฝ่ายตะวันออกเฉียงเหนือ
เมืองนครศรีธรรมราช ดูแลหัวเมืองทางฝ่ายใต้
เมืองพิษณุโลก ดูแลหัวเมืองทางฝ่ายเหนือ
เมืองจันทบุรี ดูแลหัวเมืองทางชายทะเลตะวันออก (มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช, 2546 : 350)

2.2 การปกครองหัวเมืองประเทศราช

เมืองหลวงจะให้สิทธิต่อประเทศราช ในการจัดการปกครองอย่างเต็มที่ ทั้งยังมีอำนาจปกครองหัวเมืองเล็กๆ ที่อยู่ใกล้เคียงโดยมีหน้าที่ส่งบรรณาการ และต้นไม้เงินต้นไม้ทองเข้าถวายที่เมืองหลวง 3 ปีต่อครั้ง รวมทั้งเกณฑ์ทหาร และส่งเสบียงตามสมควรเมื่อเวลามีศึกสงคราม