11.1 พระราชกรณียกิจด้านการปกครอง
11.1.1 ระบบการปกครองสมัยกรุงธนบุรีเป็นอย่างไร ?
รัชสมัยสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชคงใช้ระบบการปกครองแบบเก่าที่มีมาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา โดยสรุปมีดังนี้

1. การปกครองส่วนกลางหรือส่วนราชธานี
อยู่ในความรับผิดชอบของ อัครมหาเสนาบดี 2 ตำแหน่ง และ เสนาบดีจตุสดมภ์ อีก 4 ตำแหน่ง คือ กรมเวียง กรมวัง กรมคลัง และกรมนา

มีการแบ่งส่วนราชการภายในออกเป็น 2 ฝ่าย คือ ฝ่ายพลเรือน มี สมุหนายก เป็นหัวหน้าควบคุมการปฏิบัติงานของจตุสดมภ์และดูแลหัวเมืองฝ่ายเหนือ ฝ่ายทหารมี สมุหกลาโหม เป็นหัวหน้าควบคุมด้านการป้องกันประเทศและดูแลหัวเมืองฝ่ายใต้

เสนาบดีจตุสดมภ์ปฎิบัติหน้าที่คล้ายสมัยกรุงศรีอยุธยา แต่กรมวังต้องรับผิดชอบดูแลหัวเมืองแถบชายทะเลเพิ่มขึ้น ได้แก่ สมุทรปราการ สมุทรสาคร สมุทรสงคราม นนทบุรี ชลบุรี บางละมุง ระยอง จันทบุรี และตราด (53 พระมหากษัตริย์ไทย ธ ทรงครองใจไทยทั้งชาติ, 2543 : 240)

2. การปกครองส่วนภูมิภาค
คือ การปกครองหัวเมืองต่างๆ ภายในพระราชอาณาจักร แบ่งออกเป็น 2 ระดับ คือ หัวเมืองพระยามหานคร และหัวเมืองประเทศราช

2.1 การปกครองหัวเมืองพระยามหานคร
แบ่งออกเป็น 2 ระดับ คือ

หัวเมืองชั้นใน ได้แก่ หัวเมืองเล็กๆ ชั้นจัตวาที่อยู่รอบพระนคร มีผู้รั้งเป็นผู้ครองเมือง ขึ้นอยู่ในความรับผิดชอบของสมุหนายก เช่น เมืองพระประแดง เมืองสามโคก

หัวเมืองชั้นนอก ได้แก่ เมืองที่อยู่ไกลเมืองหลวงออกไป แบ่งตามขนาด และความสำคัญของเมือง เป็นหัวเมืองชั้นเอก โท ตรี จัตวา มีเจ้าเมืองปกครอง มีอำนาจสิทธิ์ขาดแทนพระองค์ทุกประการ