สำหรับอุดมการณ์ของชาติไทยในสมัยรัตนโกสินทร์นั้นมีปรากฏชัดอยู่ในพระราชนิพนธ์ หรือพระราชปณิธานที่แสดงออกในรูปของบทความ หรือพระราชดำรัสของพระมหากษัตริย์ทั้ง 9 พระองค์ ในรัชกาลที่ 9 ของเรานี้ พระราชปณิธานของพระองค์ปรากฏในปฐมบรมราชโองการที่ว่า “ เราจะครองแผ่นดินโดยธรรม เพื่อประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม ”

ข้อความตอนแรกในพระราชดำรัสนี้ว่า เราจะครองแผ่นดินโดยธรรม ก็คือแผ่นดินธรรม คือทำแผ่นดินนี้เป็นแผ่นดินธรรม ข้อความตอนที่ 2 ที่ว่า เพื่อประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม ก็คือ แผ่นดินทอง เพราะฉะนั้น แผ่นดินธรรม แผ่นดินทอง จึงมีความหมายว่า เป็นแผ่นดินของปวงชนผู้ประพฤติปฏิบัติธรรมและอยู่ร่วมกันอย่างมีความผาสุก

ดังนั้น แผ่นดินธรรม แผ่นดินทองจึงไม่ได้หมายถึงแผ่นดินที่มีความเจริญทางวัตถุเท่านั้น แผ่นดินทอง คือแผ่นดินที่มหาชนอยู่ร่วมกันได้อย่างผาสุก ซึ่งจะเกิดขึ้นได้ก็ต่อเมื่อทุกคนตั้งมั่นอยู่ในธรรม และขณะนี้เรามีประทีปที่ส่องนำทางเราแล้ว นั่นก็คือพระมหากษัตริย์องค์ปัจจุบันที่ได้ทรงปฏิบัติทศพิธราชธรรม และทรงปฏิบัติตามราชสังคหวัตถุ 4 ประการ และจักรวรรดิวัตร 12 ประการอย่างครบถ้วนทุกประการ ด้วยคุณธรรมทั้งหมดที่กล่าวมาจึงทรงเป็นที่เคารพรักเทิดทูนของคนไทยทั้งปวง และทรงเป็นจุดศูนย์รวมจิตใจของชนทุกหมู่เหล่า หรือที่เรียกว่า ความเป็นอันเดียวกันของชาติ (จิตวิทยาความมั่นคง, 2530 : 7)