พระอัครมเหสี เจ้าจอมมารดา และเจ้าจอม
ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว




พระอัครมเหสี

1. สมเด็จพระนางโสมนัสวัฒนาวดี เป็นพระราชธิดาในพระองค์เจ้าลักขณานุคุณ มีพระนามเดิมหม่อมเจ้าหญิงโสมนัส ประสูติเมื่อวันอาทิตย์ เดือนอ้าย แรม 6 ค่ำ ปีมะเมีย จุลศักราช 1196 ตรงกับ วันที่ 21 ธันวาคม พ.ศ. 2377 ทรงได้รับสถาปนาเป็นพระเจ้าหลานเธอพระองค์เจ้าหญิงโสมนัสวัฒนาวดี โดยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อพระชนมายุได้ 18 พรรษา เริ่มรับราชการในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จพระนางเจ้าโสมนัสวัฒนาวดี เมื่อวันอาทิตย์ที่ 2 มกราคม พ.ศ. 2394 นับเป็นพระอัครมเหสีพระองค์แรก ทรงดำรงตำแหน่งได้เพียง 9 เดือน ก็สิ้นพระชนม์

2. สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี เป็นพระราชธิดาในสมเด็จพระบรมราชมาตามหัยกาเธอ กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์ ทรงเป็นพระอัครมเหสีพระองค์ที่สอง มีพระนามเดิมว่า หม่อมเจ้าหญิงรำเพย ประสูติเมื่อวันพฤหัสบดี เดือน 8 ขึ้น 12 ค่ำ ปีมะเมีย จุลศักราช 1196 ตรงกับวันที่ 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2377 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานสมมตยาภิเษกเป็นพระราชเทวี ทรงพระนามว่า "พระนางเธอ พระองค์เจ้ารำเพยภมราภิรมย์" และ "สมเด็จพระนางเจ้ารำเพยภมราภิรมย์" โดยลำดับ เมื่อปีชวด พ.ศ. 2395 ครั้นถึงรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงดำรงพระอิสริยศักดิ์เป็นสมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงได้รับการสถาปนาพระนามเป็น กรมสมเด็จพระเทพศิรินทรามาตย์ ในปัจจุบันขานพระนามว่า "สมเด็จพระเทพ ศิรินทรา บรมราชินี"

สมเด็จพระนางเจ้ารำเพยภมราภิรมย์ นับเป็นพระราชินีที่มีพระชนมายุน้อยพระองค์หนึ่ง เริ่มรับราชการในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อพระชนมายุเพียง 18 พรรษา ทรงมีพระราชโอรส พระราชธิดา ดังนี้

1. สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ฯ หรือพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชสมภพ ณ วันอังคารที่ 20 กันยายน พ.ศ. 2396
2. สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าหญิงจันทรมณฑล โสภณภควดี ประสูติ ณ วันอังคารที่ 24 เมษายน พ.ศ. 2398 ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสถาปนาเป็น สมเด็จพระบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจันทรมณฑลฯ กรมหลวงวิสุทธิกระษัตริย์
3. สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมีฯ ประสูติ ณ วันอังคารที่ 13 มกราคม พ.ศ. 2399 ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้รับการสถาปนาเป็น สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักรพรรดิพงศ์
4. สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ ประสูติ ณ วันพุธที่ 11 มกราคม พ.ศ. 2402 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงรับการสถาปนาเป็นจอมพลสมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช
หลังจากประสูติสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดชฯ เป็นต้นมา สมเด็จพระนางเจ้ารำเพยภมราภิรมย์ทรงประชวร พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 4 ได้กล่าวถึงสมเด็จพระนางเจ้ารำเพยภมราภิรมย์สิ้นพระชนม์ไว้ตอนหนึ่งว่า

“ฝ่ายสมเด็จพระนางประชวรพระยอดเม็ดเล็ก ทรงพระกาสะเป็นโลหิตติดระคนเสมหะออกมา ทรงพระประชวรอยู่หลายเดือน ครั้นมาถึง ณ วันจันทร์เดือน 10 ขึ้น 5 ค่ำ (วันที่ 9 กันยายน พ.ศ.2404) เวลาเช้า 5 โมงเศษสิ้นพระชนม์ สิริพระชนม์ได้ 28 พรรษา ได้เชิญพระศพเข้าสถิตในพระโกศทองคำ แล้วเชิญพระศพแห่ออกประตูพรหมไปประดิษฐานไว้ในหอธรรมสังเวช”

ในรัชกาลที่ 5 ทรงสถาปนาพระนามพระอัฐิเป็น กรมสมเด็จพระเทพศิรินทรามาตย์ เมื่อวันที่ 25 ธันวาคม พ.ศ. 2511 ในปัจจุบันขานพระนามว่า สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี

เจ้าจอมมารดา และเจ้าจอม

1. เจ้าจอมมารดาน้อย เป็นพระธิดาของพระอินทรอภัย รับราชการในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ก่อนจะทรงผนวชเป็นพระภิกษุ มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าชายนพวงศ์ วรองค์เอกอรรคมหามกุฎ ปรมุตมราโชรส
     2. พระองค์เจ้าชายสุประดิษฐ วรฤทธิราชมหามกุฎ บุรุษยรัตนราชวโรรส
2. เจ้าจอมมารดาแพ เป็นพระธิดาพระสำราญหฤทัย และท้าวทรงกันดาน มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิงยิ่งเยาวลักษณ์ อรรคราชสุดา
     2. พระองค์เจ้าหญิงพักตร์พิมลพรรณ
     3. พระองค์เจ้าชายเกษมสันต์โสภาคย์
     4. พระองค์เจ้าชายมนุษยนาคมานพ
     5. พระองค์เจ้าหญิงบัญจบเบญจมา
3. เจ้าจอมมารดาพึ่ง (หรือผึ้ง) เป็นพระธิดาพระยาราชสงคราม (อิน อินทรวิมล) มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าชายทักษิณาวัฏ
     2. พระองค์เจ้าชายคัคณางคยุคล
     3. พระองค์เจ้าชายชุมพลสมโภช
4. เจ้าจอมมารดาจันทร์ เป็นพระธิดาพระยาพิพิธสุนทรการ (สุข) มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิงทักษิณชา นราธิราชบุตรี
     2. พระองค์เจ้าหญิงมัณยาภาธร
     3. พระองค์เจ้าชายสุขสวัสดิ์
     4. พระองค์เจ้าชายเกษมศรีศุภโยค
5. เจ้าจอมมารดาเที่ยง มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิงโสมาวดีศรีรัตนราชธิดา
     2. พระองค์เจ้าชายเสวตรวรลาภ
     3. พระองค์เจ้าหญิงศรีนาคสวาดิ
     4. พระองค์เจ้าชายกมลาสเลอสรรค์
     5. พระองค์เจ้าหญิงกนกวรรณเลขา
     6. พระองค์เจ้าหญิง ประสูติวันที่ 30 พฤศจิกายน พ.ศ. 2402 สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 4 พระชันษาได้ 8 วัน
     7. พระองค์เจ้าชายไชยานุชิต
     8. พระองค์เจ้าหญิงแขไขดวง
     9. พระองค์เจ้าชายจรูญฤทธิเดช
     10. พระองค์เจ้าหญิงพวงสร้อยสอางค์
6. เจ้าจอมมารดาตลับ มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิง ประสูติวันที่ 22 มีนาคม พ.ศ. 2395 สิ้นพระชนม์ ในรัชกาลที่ 4 พระชันษาได้ 8 วัน
     2. พระองค์เจ้าชายทวีถวัลยลาภ
     3. พระองค์เจ้าชายกาพย์กนกรัตน์
7. เจ้าจอมมารดาเอี่ยม มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าศรีพัฒนา
8. เจ้าจอมมารดาเกศ (เกษ) มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิงประภัศร
9. เจ้าจอมมารดาสำลี เป็นพระธิดาสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ(ทัด) และหม่อมคล้าย (ได้รับการสถาปนาเป็นเจ้าคุณจอมมารดาในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว) มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าชาย (แดง)
     2. พระองค์เจ้าหญิง (เขียว)
     3. พระองค์เจ้าหญิงบุษบงเบิกบาน
     4. พระองค์เจ้าหญิงสุขุมาลมารศรี
     5. พระองค์เจ้าหญิงนภาพรประภา
10. เจ้าจอมมารดากลิ่น (ซ่อนกลิ่น) มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าชายกฤษดาภินิหาร
11. เจ้าจอมมารดาบัว เป็นธิดาเจ้าพระยานครน้อยคืนเมือง มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าชายเฉลิมลักษณเลิศ
     2. พระองค์เจ้าชายศรีสิทธิธงไชย
     3. พระองค์เจ้าหญิงอรไทยเทพกัญญา
     4. พระองค์เจ้าชายวัฒนานุวงศ์
     5. พระองค์เจ้าชายดำรงฤทธิ์
12. พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพรรณราย เป็นพระธิดาของสมเด็จพระเจ้าบรมไปยกาเธอ กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์และหม่อมกิ๋ม รับราชการในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงพระกรุณาโปรดชุบเลี้ยงหม่อมเจ้าพรรณรายเป็นเจ้าจอม (ได้รับการสถาปนาพระเกียรติยศ เป็นพระองค์เจ้าในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว) มีพระเจ้าลูกเธอ คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิงกรรณิกาแก้ว
     2. พระองค์เจ้าชายจิตรเจริญ
13. เจ้าจอมมารดามาลัย (มาไลย) มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิง ประสูติวันที่ 5 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2398 สิ้นพระชนม์วันที่ 6 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2398
     2. พระองค์เจ้าหญิงเสมอสมัยหรรษา
14. เจ้าจอมมารดาสังวาล เป็นธิดานายศัลลิไชย (ทองคำ) และท่านน้อย ถวายตัวทำราชการได้รับพระราชทานเป็นเจ้าจอมมารดาชั้นสูง ได้รับราชการสนองพระเดชพระคุณมาจนพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวสวรรคต มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าชายทองกองก้อนใหญ่
     2. พระองค์เจ้าชายทองแถมถวัลยวงศ์
     3. พระองค์เจ้าชายเจริญรุ่งราษี
     4. พระองค์เจ้าหญิงกาญจนากร
15. เจ้าจอมมารดาเปี่ยม (สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา) เป็นธิดาท้าวสุจริต ธำรง (นาค) และหลวงอาสาสำแดง (แตง) ได้เป็นพระสนมเอกในรัชกาลที่ 4 ถึงรัชกาลที่ 5 ทรงสถาปนาเป็นเจ้าคุณจอมมารดา ต่อมาในรัชกาลที่ 6 ทรงสถาปนาเป็นสมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าชายอุณากรรณอนันตนรไชย
     2. พระองค์เจ้าชายเทวัญอุไทยวงศ์
     3. พระองค์เจ้าหญิงสุนันทากุมารีรัตน์
     4. พระองค์เจ้าหญิงสว่างวัฒนา
     5. พระองค์เจ้าหญิงเสาวภาผ่องศรี
     6. พระองค์เจ้าชายสวัสดิโสภณ
16. เจ้าจอมมารดาเอม เป็นธิดาหลวงปรานีประชาชน (แมลงทับ) ยกรบัตรกรุงเก่าและท่านเอี่ยมได้ถวายตัวเป็นเจ้าจอมมารดา มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิงอนงค์นพคุณ
17. เจ้าจอมมารดาหรุ่น เป็นธิดาพระยาอภัยพิพิธ (กระต่าย) และคุณหญิงแจ่ม มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิงอรุณวดี
18. เจ้าจอมมารดาแก้ว มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิงวาณีรัตนกัญญา
19. เจ้าจอมมารดาโหมด เป็นธิดาพระยาราชสงคราม (อิน อินทรวิมล) ได้ถวายตัวเป็นพระสนมโท มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิงมณฑานพรัตน์
     2. พระองค์เจ้าชายจันทรทัตจุฑาธาร
20. เจ้าจอมมารดาหุ่น (ท้าวทรงกันดาล) เป็นหลานเจ้าจอมเถ้าแก่ ได้เป็นท้าวทรงกันดานในรัชกาลที่ 5 มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าชายสวัสดิประวัติ
21. เจ้าจอมมารดาดวงคำ เป็นพระธิดาเจ้าคลี่ (พระโอรสพระเจ้าอนุสุทธราช) และเจ้านางท่อนแก้ว (พระธิดาพระมหาอุปราชติสสะ) ถวายตัวเป็นพระสนม มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิงนารีรัตนา
     2. พระองค์เจ้าหญิงประดิษฐาสารี
22. เจ้าจอมมารดาเขียน เป็นธิดาท่านอันและท่านอิ่ม สิริวันต์ เป็นพระญาติของสมเด็จพระนางเจ้าโสมนัสวัฒนาวดี มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าชายวรวรรณากร
23. เจ้าจอมมารดาชุ่ม เป็นธิดาพระยาอัพภันตริภามาตย์ (ดิศ) และท่านคล้าย ถวายตัวเป็นเจ้าจอมมารดาพระสนมเอก มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าชายดิศวรกุมาร
24. เจ้าจอมมารดาเพ็ง เป็นธิดาเจ้ากรมเกาเหลาจีน มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิงนงคราญอุดมดี
25. เจ้าจอมมารดาเหม (ท้าวสมศักดิ) เป็นธิดาพระอัคนีสร (พิณ) และขรัวยายแย้ม ได้เป็นท้าวสุภัติการภัคดี และเป็นท้าวอินสรสุริยา ได้เป็นท้าวสมศักดิในรัชกาลที่ 5 มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าชายศรีเสาวภางค์
26. เจ้าจอมมารดาวาด (ท้าววรจันทร์) เป็นธิดานายสมบุญ มหาดเล็กหลวงและนางถ้วย ถวายตัวรับราชการต่อมาภายหลังได้เป็นท้าววรจันทร์ มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าชายโสณบัณฑิต
27. เจ้าจอมมารดาห่วง เป็นธิดาขุนเทพฯ และท่านเกษา มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิงบุษบันบัวผัน
     2. พระองค์เจ้าชายไชยันตมงคล
     3. พระองค์เจ้าหญิงเจริญกมลสุขสวัสดิ์
28. เจ้าจอมมารดา หม่อมราชวงศ์แสง ปาลกะวงศ์ เป็นธิดาหม่อมเจ้านิ่ม ปาลกวงศ์ และหม่อมฟัก มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิงประสานศรีใส
     2. พระองค์เจ้าหญิงประไพศรีสอาด
29. เจ้าจอมมารดาสุ่น (ท้าววนิดาวิจารินี) เป็นธิดาพระยาสุรินทรราชเสนี (จั่น) ถวายตัวรับราชการต่อมาในรัชกาลที่ 5 ได้เป็นท้าววนิดาวิจารินี มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิงประพาฬรัศมี
30. เจ้าจอมมารดาหว้า เป็นธิดาปลัดโรงทานอิ่ม มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิงเสาวภาคย์พรรณ
31. เจ้าจอมมารดาเชย มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิง ประสูติวันที่ 24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2410 สิ้นพระชนม์ในวันที่ประสูติ
32. เจ้าจอมมารดาพุ่ม เป็นธิดานายศัลยวิชัย (ทองคำ ณ ราชสีมา) มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิงพุทธประดิษฐา
33. เจ้าจอมมารดาอิ่ม(ท้าวศรีสัจจา)มีพระองค์เจ้า คือ
     1. พระองค์เจ้าหญิง ประสูติวันที่ 18 สิงหาคม พ.ศ. 2411 สิ้นพระชนม์ในวันประสูติ
34. เจ้าจอมทับฑิม
35. เจ้าจอมเล็ก
36. เจ้าจอมอิ่ม
37. เจ้าจอมทับทิม
38. เจ้าจอมรุน
39. เจ้าจอมหนูสุด
40. เจ้าจอมวัน
41. เจ้าจอมหนูชี
42. เจ้าจอมพร้อม
43. เจ้าจอมบุนนาค