ตำราตรีภพในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นตำราโหราศาสตร์ที่มีชื่อมากตำราหนึ่ง หนังสือประเภทตำราพรหมราชหรือหนังสือทำนายชะตา มักนำมารวบรวมพิมพ์อยู่ด้วยเสมอ เนื่องจากดูง่ายเข้าใจง่าย และมีความแม่นยำ เล่ากันว่า พระองค์ทรงใช้ในการพิเคราะห์ขุนนางหรือบ่าวไพร่อย่างกว้างๆ ตำรานี้มีชื่อเรียกต่างๆ กันไปว่า “ตำราเศษของพระจอมเกล้าฯ” หรือ “ตำราตรีภพ” หรือ “จอมตรีภพ” ตำราตรีภพนอกจากจะเกณฑ์ชะตาหญิงชายได้อย่างกว้างๆ แล้วยังมีโคลงอีก 27 บท ซึ่งสามารถนำไปคำนวณหาเศษดูลักษณะเพศหญิงเพศชาย แต่ไม่ค่อยมีผู้นำมาพิมพ์แพร่หลาย ทำให้ตำราตรีภพในส่วนที่ทำนายลักษณะเพศหาอ่านได้ยากไม่เป็นที่แพร่หลาย อาจจะเกรงว่าไม่เหมาะสมไม่สุภาพ (พ.สุวรรณ 2539 : 59-61) จอมตรีภพ พระราชนิพนธ์ ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ตัวเราพระจอมเกล้า       บำรุงเหล่าราษฎร์สำราญ เลี้ยงเสนาข้าราชการ      ใช้แบบนี้ดีหนักหนา ฯ ตำรานี้ชื่อตรีภพ             จงปรารภเร่งศึกษา หญิงชายที่เกิดมา           ตามชาตาชั่วและดี ฯ ให้เอาเดือนกับวัน         ประสมกันเข้ากับปี แม้ได้เท่าใดมี               จึงประกอบให้ควรทาย ฯ ถ้าเห็นมากกว่าสิบ         จงลบสิบเสียให้หาย เหลือนั้นควรทำนาย       ตามตำราโบราณมา ฯ ไม่ต้องไปคูณหาร          ให้ป่วยการเสียเวลา ตรีภพดังนี้นา                นั้นแน่นักประจักษ์จริง ให้เอาวัน เดือน ปี บวกเข้าด้วยกัน ปี นับปีชวดเป็นต้น, เดือน นับเดือนอ้ายเป็นต้น, วัน นับวันอาทิตย์เป็นต้น ถ้ามีเศษเกินกว่า 10 ขึ้นไป ต้องเอา 10 หันออก แล้วให้เอาเศษที่เหลือนั้นเป็นจำนวนทาย ดังนี้ หน้า 5 จากทั้งหมด 7 หน้า 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7